Essay | De Engel en de Rebel: Twee Vormen van Liefde en Opoffering In Les Misérables
Cosette en Éponine zijn twee van de meest memorabele vrouwelijke personages in de literatuur...
Victor Hugo's meesterwerk Les Misérables is al sinds ik me kan herinneren mijn favoriete boek. Het in de 19e eeuw geschreven epos is een diepgaande verkenning van maatschappelijke structuren, menselijke emoties en de strijd tussen goed en kwaad.
De belangrijkste vrouwelijke rollen zijn weggelegd voor Cosette en Éponine. Twee tegenstrijdige beelden van vrouwelijkheid en liefde op totaal verschillende manieren. Toch zijn beide personages enorm belangrijk in de ontwikkeling van de thema's van liefde, opoffering en vrouwelijkheid. In dit essay kijken we naar deze tegenstrijdigheid en de verschillen tussen de twee vrouwen.
1. Cosette: Het Ideaal van Zuiverheid en Onschuld
Cosette is de dochter van Fantine, die we in tweede deel van Les Misérables leren kennen. Fantine is het tweede sleutelpersonage in de "reis" van hoofdpersonage Jean Valjean. Fantine's dochter, Cosette, groeit op tot een symbool van onschuld en puurheid. Haar verhaal begint echter in diepe ellende, wanneer ze als kind door de kwaadaardige Thénardiers wordt uitgebuit en mishandeld. In plaats van dat haar ervaringen haar verharden, behoudt Cosette haar onschuldige, zachte aard, waardoor ze tot een soort engelachtig figuur wordt verheve. Ze is de ultieme "redding" voor Jean Valjean, die haar adopteert en voor haar zorgt alsof ze zijn eigen dochter is.
Cosette wordt in Les Misérables vaak geassocieerd met beelden van licht en zuiverheid. Hugo beschrijft haar schoonheid in bijna etherische termen, waarbij haar uiterlijk en persoonlijkheid symbool staan voor de ideale vrouw in de ogen van de samenleving van de negentiende eeuw. Ze wordt vaak afgebeeld als passief, beschermend en afhankelijk van de mannen in haar leven, zoals Jean Valjean en later Marius Pontmercy. Haar liefde voor Marius is eenvoudig en onbezoedeld, zonder de complicaties van een diepere innerlijke strijd zoals die van Éponine.
Cosette stelt de maatschappelijke verwachtingen van vrouwen in de negentiende eeuw voor: mooi, zachtaardig en trouw, zonder de behoefte om een eigen identiteit buiten haar relatie met mannen te ontwikkelen. Of haar eigen interesses. Haar rol, eigenlijk net zoals die van haar moeder Fantine, is grotendeels ondersteunend, een katalysator voor de groei van mannelijke personages zoals Valjean en later Marius. Cosette wordt hierin als een beeld van vrouwelijkheid dat trouw blijft aan het patriarchale ideaal verbeeld: ze is passief en afhankelijk, maar tegelijkertijd verheven in haar puurheid en liefdevolle aard.
2. Eponine: Onafhankelijkheid en Opoffering
In scherp contrast met Cosette staat Éponine, de dochter van de Thénardiers. Éponine's leven is een aaneenschakeling van armoede, geweld en afwijzing, wat haar uiteindelijk tot een tragisch en complex personage maakt. Waar Cosette wordt voorgesteld als het toonbeeld van onschuld, is Éponine gehard door haar omgeving en wordt ze gedreven door onvervulde verlangens en onbeantwoorde liefde voor Marius.
Éponine's onbeantwoorde liefde voor Marius is één van de meest tragische aspecten van Les Misérables. In tegenstelling tot Cosette, die van een zorgeloze en wederzijdse liefde geniet, weet Éponine, ondanks al haar inspanningen, dat haar gevoelens nooit zullen worden beantwoord. Haar liefde is pijnlijk en zelfopofferend; ze helpt Marius zelfs om dichter bij Cosette te komen, wetende dat dit haar eigen hart zal breken. Dit maakt haar liefde complexer en realistischer dan die van Cosette. Haar emotionele diepgang laat zien dat liefde niet altijd wordt beloond en vaak met offers komt.
Het verschil tussen Éponine en Cosette is ook te zien in de kleding van de personages. Wanneer de twee kinderen bij het echtpaar Thenardier wonen wordt Éponine verwend met mooie jurken, nieuwe poppen en snoepgoed. Dit allemaal betaald met het geld dat Fantine voor Cosette opstuurt. Cosette daarentegen wordt in lompen gehuld en moet zware klussen opknappen. Wanneer beide vrouwen zijn opgegroeid is hun situatie precies omgekeerd. Cosette, nu onder de hoede van Jean Valjean, kleedt zich netjes, conservatief en heeft aan weinig te kort. Éponine en haar ouders zijn in armoede verzeild geraakt en huren een aftandse kamer waar het echtpaar Thenardier (nu Jondrette geheten) in de misdaad vervallen is.
Door Éponine's relatie met Marius zien we ook een ander soort vrouwelijkheid, één die niet bepaald wordt door de traditionele normen en waarden. Éponine is onafhankelijk, gewiekst en bereid om te handelen naar wat zij wil, zelfs als ze daar uiteindelijk door wordt beschadigd. In deze zin belichaamt Éponine een vorm van liefde die meer in lijn is met de realiteit van het leven, in tegenstelling tot het sprookjesachtige ideaal dat Cosette vertegenwoordigt.
Terwijl Cosette wordt gered door anderen, redt Éponine vaak zichzelf – en anderen. Ze gebruikt haar kennis van de straten van Parijs om Marius te helpen en offert uiteindelijk haar leven op om hem te beschermen. Haar opoffering is een van de meest aangrijpende momenten in het verhaal, en haar sterfscène benadrukt de onzelfzuchtigheid van haar karakter. Terwijl ze sterft in de armen van Marius, wordt duidelijk dat haar liefde niet egoïstisch was, maar geheel gewijd aan het welzijn van de ander, zonder enige hoop op wederkerigheid.
Éponine is een vrouw die zich niet voegt naar de maatschappelijke normen van haar tijd. Ze is een rebel in zowel haar uiterlijk als haar gedrag, en haar tragische einde benadrukt het contrast tussen haar harde, onvervulde leven en Cosette's relatief beschermde en gelukkige bestaan.
3. Tegenstrijdige Beelden
De tegenstelling tussen Cosette en Éponine roept belangrijke vragen op over hoe vrouwelijkheid en liefde worden weergegeven in Les Misérables. Cosette vertegenwoordigt de traditionele opvatting van de vrouw als een fragiele schoonheid die bescherming en begeleiding nodig heeft van mannen. Haar schoonheid en puurheid maken haar tot een symbool van hoop en liefde, maar haar passieve rol suggereert dat haar grootste waarde ligt in haar vermogen om mannen te inspireren en te ondersteunen.
Éponine daarentegen lijkt een meer subversieve vorm van vrouwelijkheid. Ze is niet passief, maar actief in haar lot, zelfs als dat lot tragisch is. Haar liefde is diep, pijnlijk en complex, en haar karakter vertegenwoordigt een vrouw die haar eigen weg probeert te vinden in een wereld die haar negeert. Ze is niet de traditionele heldin, maar in veel opzichten is ze een realistischer en meer gelaagd personage dan Cosette.
De verschillende benaderingen van liefde die Cosette en Éponine vertegenwoordigen, geven een bredere thematiek in Les Misérables weer. Cosette's liefde is eenvoudig en sprookjesachtig, terwijl Éponine's liefde veel meer overeenkomt met de realiteit van onbeantwoorde gevoelens en het verlangen naar iets dat onbereikbaar is. In zekere zin kan Cosette worden gezien als het ideaal van liefde, dat zelden voorkomt in het echte leven, terwijl Éponine de pijnlijke realiteit van liefde vertegenwoordigt.
Victor Hugo lijkt met behulp van deze twee personages te willen laten zien dat liefde vele vormen kan aannemen, maar dat niet alle vormen even vervullend zijn. Cosette vindt geluk in haar liefde voor Marius, terwijl Éponine alleen pijn en verdriet ervaart. Deze tegenstelling geeft inzicht in de verschillende manieren waarop liefde in het leven van vrouwen wordt ervaren, afhankelijk van hun sociale positie en de verwachtingen die aan hen worden gesteld.
4. Tegenpolen
Cosette en Éponine zijn twee van de meest memorabele vrouwelijke personages in de literatuur, juist vanwege hun verschillen. Waar Cosette het traditionele beeld van vrouwelijkheid en liefde vertegenwoordigt, belichaamt Éponine een meer complexe, tragische en realistische kant van deze thema's. Door deze twee personages naast elkaar te plaatsen, toont Victor Hugo de verschillende manieren waarop vrouwen in de negentiende eeuw liefde en vrouwelijkheid konden ervaren, afhankelijk van hun maatschappelijke positie en persoonlijke keuzes.
Hoewel Cosette en Éponine op het eerste gezicht tegenpolen lijken, delen ze een dieper verband: beiden zijn slachtoffers van de omstandigheden waarin ze zich bevinden, zij het op verschillende manieren. Cosette's passieve geluk en Éponine's actieve tragiek bieden ons niet alleen inzicht in hun personages, maar ook in de bredere maatschappelijke structuren van hun tijd, waarin liefde en vrouwelijkheid vaak werden bepaald door externe factoren zoals klasse en genderrollen.
Mooi stuk. Moet toegeven dat ik Les Mis nog niet heb gezien 😅🙈